Şahıs İşletmelerinin Şirketleşmesi ve Vergisel Boyutu

1. Hukuki Çerçeve: Kim Kiminle ve Ne Şekilde Birleşebilir?

Türk Ticaret Kanunu’na Göre Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme:

II- Birleşme

Madde 137 – Geçerli Birleşmeler:

  1. Sermaye Şirketleri, aşağıdakilerle birleşebilir:

    • Diğer sermaye şirketleriyle

    • Kooperatiflerle

    • Devralan şirket olmaları şartıyla kollektif ve komandit şirketlerle

  2. Şahıs İşletmeleri, aşağıdakilerle birleşebilir:

    • Diğer şahıs şirketleriyle

    • Devrolunan şirket olmaları şartıyla sermaye şirketleriyle

    • Devrolunan şirket olmaları şartıyla kooperatiflerle

  3. Kooperatifler, aşağıdakilerle birleşebilir:

    • Diğer kooperatiflerle

    • Sermaye şirketleriyle

    • Devralan şirket olmaları şartıyla şahıs şirketleriyle

IV- Tür Değiştirme

Madde 180 – İlke:
Bir şirket, hukuki şeklini değiştirebilir. Yeni türe dönüştürülen şirket, eskisinin devamıdır.

Madde 181 – Geçerli Tür Değiştirmeler:

  • Sermaye şirketi, başka türde bir sermaye şirketine veya bir kooperatife;

  • Kollektif şirket, sermaye şirketine, kooperatife veya komandit şirkete;

  • Komandit şirket, sermaye şirketine, kooperatife veya kollektif şirkete;

  • Kooperatif, bir sermaye şirketine dönüşebilir.

VI – Ticari İşletme ile İlgili Birleşme ve Tür Değiştirme

Madde 194:

  1. Bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir.

  2. Ticari işletmenin ticaret şirketine dönüşmesi halinde ilgili maddeler kıyas yoluyla uygulanabilir.

  3. Ticaret şirketinin ticari işletmeye dönüşebilmesi için tüm payların işletmeyi işletecek kişi/kişiler tarafından devralınması gerekir.

  4. Bu süreçte ticari işletmeyi yönetecek kişi/kişiler ve eski ortaklar, borçlardan müteselsilen sorumlu olur.

2. Bilanço Usulü Şahıs İşletmelerinin Şirketleşme Sürecinde Vergisel Durum

Bu süreçte iki temel konu öne çıkmaktadır:

  • Geçmiş yıl zararlarının durumu

  • KDV düzenlemesi açısından mevcut KDV alacağının akıbeti

2.1. Şahıs Bilançolarındaki Zararların Durumu

Adana ve Kahramanmaraş Vergi Daireleri Başkanlıklarının özelgelerine göre:

"Devralınan şahıs işletmelerinin geçmiş yıl zararlarının mahsubu, devralan sermaye şirketinin kurumlar vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılamaz."

Ancak unutulmamalıdır ki özelgeler, yalnızca başvurana yöneliktir ve bağlayıcı değildir.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na bakalım:

MADDE 9 – Zarar Mahsubu:

Kurumlar vergisi matrahı tespit edilirken, aşağıdaki zararlar beyanname üzerinde gösterilmek şartıyla indirilebilir:

  • Geçmiş yılların zararları (beş yılı geçmemek şartıyla)

  • Devir alınan kurumun öz sermayesini geçmeyen zararlar, şu şartlarla indirilebilir:

    1. Son beş yıla ait kurumlar vergisi beyannamelerinin süresinde verilmiş olması

    2. Devir sonrası faaliyetlerin en az 5 yıl sürdürülmesi

MADDE 20 – Devir ve Birleşme Durumunda Vergilendirme:

  • Devir tarihine kadar elde edilen kazançlar vergilendirilir.

  • Birleşmeden doğan kazançlar vergilendirilmez.

  • Devirle ilgili beyannameler 30 gün içinde verilmelidir.

  • Devralan şirket, devredenin vergi borçlarını taahhüt etmelidir.

Bu kapsamda, geçmiş yıl zararlarının mahsubu ancak öz sermaye tutarını geçmediği ve belirli şartlar sağlandığı sürece mümkündür.

2.2. KDV Alacaklarının Durumu

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu – MADDE 17/4-C:
Gelir Vergisi Kanunu’nun 81. maddesi kapsamındaki işlemler ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre yapılan devir ve bölünmeler KDV’den istisnadır.

“İşlem sonunda faaliyetini bırakan, bölünen veya infisah eden mükelleflerce yüklenilen ve indirilemeyen KDV, vergi inceleme raporuna göre devralan mükellef tarafından indirim konusu yapılabilir.”

Önemli Not:
İndirim hakkı vergi inceleme raporuna bağlıdır. Bu raporun düzenlenmesi zorunludur.

SONUÇ

  • Şahıs işletmelerinin bilançolarındaki zararların mahsubu için öz sermaye kriteri dikkate alınmalı, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun ilgili hükümleri göz önünde bulundurulmalıdır.

  • Mevcut KDV alacakları, vergi inceleme raporuna dayalı olarak devralan şirkette indirim konusu yapılabilir.

  • Şirketleşme süreçlerinde bu iki temel konuya dikkat edilmesi, vergisel sorunların önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.


Dr. Muzaffer USLICA
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Yazarımızın Diğer Paylaşımları