Melek Öz

Son günlerde pek çok kullanıcı, Türkiye’nin en popüler mobil fal uygulamalarından biri olan Faladdin’e erişim sağlayamıyor. “Faladdin kapandı mı?” sorusu sosyal medya platformlarında gündem olurken, kullanıcılar uygulamanın neden çalışmadığını ve kalıcı olarak kapanıp kapanmadığını merak ediyor. Spiritüel hizmetleri dijital platforma taşıyan bu uygulamanın yaşadığı erişim sorunları, aynı zamanda fal ve benzeri hizmetlerin dijitalleşmesi ve vergilendirilmesi konularını da yeniden gündeme taşıdı.

İnsan, varoluşundan bu yana geleceğini bilmeye dair bitmeyen bir arzu taşımıştır. Bu arzu, onu yıldızlara, sembollere ve kahve telvesine bakmaya yönlendirmiştir. Falcılar, bazen bir fincan kahvede, bazen birkaç damla suda ya da kartların arasında gizli mesajlar aramışlardır. Ancak falda esas olan ne kullanılan nesneler ne de ritüellerdir; asıl belirleyici olan, falcının sezgisel gücü ve insan ruhunu okuyabilme kabiliyetidir. Bugün hâlâ kahve falı, su falı ve tarot kartları gibi yöntemlerle sürdürülen bu kadim gelenek, modern dijital platformlara taşınsa da özünde aynı arayışı barındırır: geleceğe dair bir ipucu yakalayabilmeyi amaçlamıştır.

Fal çeşitleri içerisinde en yaygın olanı kahve falıdır. Özellikle Türk kahvesi, hem yoğun tüketimi hem de kültürel miras niteliği taşıması açısından bu uygulamanın temelini oluşturur. Kahve falı, kahvenin içilmesinin ardından fincanda kalan telve kalıntılarının oluşturduğu şekillerin sembolik biçimde yorumlanması esasına dayanır. Bu uygulama, tarihsel süreçte hem eğlenceli bir sosyal aktivite hem de geleneksel bir kehanet aracı olarak benimsenmiştir.

Günümüzde falcılık, modern dünyanın dijitalleşen yapısına uyum sağlayarak geleneksel sınırların ötesine geçmiştir. İnsanların bilinmeyene olan ilgisi ve geleceği öğrenme arzusu, falcılığı yalnızca bireysel bir merak alanı olmaktan çıkarıp gelişen bir sektör haline getirmiştir. Bu sektörel büyümenin temelinde ise, insanların ruhsal boşluklarını doldurma isteği, belirsizlik karşısında rehberlik arayışı ve eğlence ihtiyacı yer almaktadır. Fal hizmetleri hem yüz yüze hem de dijital ortamda sunulmakta olup, özellikle kahve falı; zaman, yöntem, fiyat ve sunum biçimi açısından çeşitlilik göstermektedir. Ancak değişmeyen bir gerçek vardır: İnsanlık, merak duygusu nedeniyle bu tür hizmetlere yoğun ilgi göstermeye devam etmektedir.

Mobil teknolojinin yaygınlaşmasıyla birlikte falcılık, cep telefonlarına indirilebilen çeşitli uygulamalar aracılığıyla çok daha erişilebilir hâle gelmiştir. Android, iOS ve Windows işletim sistemlerinde yer alan bu uygulamalar sayesinde kullanıcılar, ücretli ya da ücretsiz olarak kahve falı başta olmak üzere pek çok fal türünden faydalanabilmektedir. Bu uygulamaların sunduğu kolaylık ve anında erişim imkânı, fal hizmetini adeta bir “dokunuş mesafesine” taşımış; insanlar, kimi zaman eğlenmek, kimi zaman da içsel bir rahatlama yaşamak amacıyla bu dijital falcılara başvurmaya başlamıştır.

Bu kapsamda, fal ve spiritüel hizmetlerin vergisel boyutu nedir?

Bu noktada akıllara gelen önemli bir soru, falcılık faaliyetinin vergilendirilmesidir. Eğer falcılık bireysel olarak yürütülüyorsa, bu faaliyet Gelir İdaresi Başkanlığı’nın B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[65-11/13]-364 sayılı özelgesinde yer alan açıklamalara göre değerlendirilmelidir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. maddesi, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır.” hükmünü içermektedir. Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi emek, bilgi, mesleki yeterlilik veya uzmanlığa dayalı olarak, herhangi bir işverene bağlı olmaksızın, kişinin kendi adına ve hesabına yürüttüğü ticari mahiyet taşımayan işlerdir.

Bu çerçevede, ticari bir organizasyona ya da sermaye unsuruna dayanmaksızın, bireyin kendi mesleki bilgi ve emeğiyle gerçekleştirdiği falcılık faaliyeti, serbest meslek faaliyeti olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, bu tür faaliyetlerden elde edilen gelirler serbest meslek kazancı kapsamında vergilendirilmelidir.

Fal hizmetlerinde KDV oranı nedir?

Gelir İdaresi Başkanlığı E-97726449-130-143026 no.lu özelge ile bu soruya cevap vermiştir.  NACE faaliyet kodu 960903 no.lu(fal, astroloji ve spiritualist hizmetleri) 3065 sayılı KDV Kanununun 28 inci maddesinin (oran) verdiği yetkiye dayanılarak maddede yer alan sınırlar dâhilinde, 700 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişmeden önce Bakanlar Kurulu, değişiklik sonrasında ise Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmektedir. Bu kapsamda KDV oranları, 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) eki (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %1, (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %8, bu listelerde yer almayan vergiye tabi işlemler içinse %18 olarak uygulanmaktadır. Fal, astroloji ve spiritualist hizmetleri 2007/13033 sayılı BKK eki (I) ve (II) sayılı listelerde yer almadığı için genel oranda (%18)* KDV uygulanmaktadır. (Oran artışı nedeniyle şu anda %20)

Türkiye’de popüler bir diğer alanda vedik astrolojisidir.

Vedik astroloji, yaşamı tüm incelikleriyle anlamaya ve yaşam yolculuğuna anlam kazandırmaya yardımcı olan kadim bir öğreti. Vedik astroloji; kim olduğumuz, nasıl bir yaşam geçirdiğimiz ve geçireceğimiz, eylemlerimizin hayat yolculuğumuzu nasıl etkileyeceği sorularına yönelik cevaplamaktadır. Vedik astroloji, Hindistan kökenli eski bir astroloji sistemidir ve aynı zamanda Jyotish veya Jyotisha olarak da bilinir. Sanskritçe'de "Jyotish" terimi "ışık bilimi" anlamına gelir ve bu sistem, gökyüzündeki gezegenlerin, yıldızların ve diğer gök cisimlerinin Dünya'daki yaşam üzerindeki etkilerini incelemektedir.

Vedik astroloji alanında ücret karşılığında müşterilerinize yıldız haritaları, astroloji analizleri ve burç değerlendirmeleri sonucunda elde edilen kazancın vergilendirilmesi nasıl olacak?

Serbest meslek kazancı mı ticari kazanç mı olarak vergilendirilecek?

Soruları akla gelmektedir.

Gelir Vergisi Kanununun;

"Ticari kazancın tarifi” başlıklı 37. maddesinde, "Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.

"Serbest meslek kazancının tarifi" başlıklı 65. maddesinde, "Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Ayrıca;

"Vergi tevkifatı" başlıklı 94. maddesinde, "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.

Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);

1. 18'inci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden, (2009/14592 sayılı B.K.K. ile % 17)

2. Diğerlerinden, (2009/14592 sayılı B.K.K. ile %20.)

Bu hükümler çerçevesinde, ticari bir organizasyon ve sermaye unsuru hâkim olmaksızın, şahsi mesaiye ve mesleki bilgiye dayanarak kendi nam ve hesabına yapılan Vedik astroloji faaliyeti serbest meslek faaliyeti kapsamında olup bu faaliyetinden elde edilen kazancın serbest meslek kazancı olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

Özetle, Doğu kültüründe önemli bir yere sahip, Hint astrolojisi olarak da bilinen Vedik astroloji;  başlangıçta daha çok, kurban ve ritüel zamanlarını belirlemek için kullanılırken sonrasında bireylerin yaşam yolculuğuna ışık tutan bir rehber hâline gelmiş. Vedik astroloji, bireylerin yaşamlarındaki çeşitli dönemleri anlamak ve daha iyi yönlendirmek için düzenli olarak danışmanlık almayı önermektedir. Bu danışmanlıklar, kişinin doğum haritasının detaylı analizini içerir ve kişinin hayatındaki potansiyel fırsatlar ve zorluklar hakkında bilgi vermektedir. Vedik astroloji danışmanlığı faaliyeti ticari bir organizasyon ve sermaye unsuru hâkim olmaksızın, şahsi mesaiye ve mesleki bilgiye dayanarak kendi nam ve hesabına yapılıyorsa, serbest meslek kazancı olarak vergilendirilecektir.

Geleneksel kökenlere dayanan falcılık, günümüzde hem kültürel bir pratik hem de dijitalleşen dünyada hızla büyüyen bir sektör haline gelmiştir. İnsanların geleceğe yönelik merakları, belirsizlikler karşısında rehberlik arayışları ve ruhsal tatmin beklentileri, bu alandaki talebi sürekli canlı tutmaktadır. Fal ve spiritüel hizmetleri, bireysel olarak yapılıyorsa, sermayeden çok şahsi bilgi ve emeğe dayalı olması nedeniyle serbest meslek faaliyeti kapsamında değerlendirilmesi ve bu doğrultuda vergilendirilmesi gerektiği açıktır. Dijital platformlar aracılığıyla sunulan fal hizmetleri ise yeni vergisel ve hukuki tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla, bu alandaki düzenlemelerin güncellenmesi ve netleştirilmesi gerekmektedir.

Kaynaklar

Melek Öz, “Fallar vergiye çıkıyor”,< https://vergialgi.com/fallar-vergiye-cikiyor>, 21.08.2023

Melek Öz, “Vedik astroloji faaliyetinin vergilendirilmesi”,  < https://vergialgi.com/vedik-astroloji-faaliyetinin-vergilendirilmesi>, 02.09.2024

Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı, E-97726449-130-143026 Sayılı Özelge.
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[65-11/13]-364 Sayılı Özelge.
Çulluhan, S.(2019).Fal ve Kahve Falıyla İlgili Uygulamalara Fenomenolojik Bir Yaklaşım”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.

 https://mibosowellbeing.com/blog/vedik-astroloji-ve-vedik-burclar
 Gelir Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 193, Kabul Tarihi: 31.12.1960, RG 06.01.1961/10700
 Sivas Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğü, 11665 Sayılı Özelge 10.05.2024 https://www.gib.gov.tr/node/177027/pdf
 Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Gelir Ve Kurumlar Vergileri Grup Müdürlüğü, 1261158 Sayılı Özelge, 09.11.2023, https://www.gib.gov.tr/gibmevzuat