Basit Usulden Gerçek Usule Geçiş Nasıl Olacak? Kimler Geçecek?

2026 yılıyla birlikte vergilendirme sisteminde önemli bir dönüşüm süreci başlıyor. 9 Eylül 2025 tarihinde yayımlanan 10380 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile, büyükşehirlerde ve nüfusu 30 binin üzerinde olan ilçelerde faaliyet gösteren esnafların basit usulden çıkarılarak gerçek usulde vergilendirilmesi öngörülüyor.

Bu düzenleme, uzun yıllardır basit usulün sağladığı kolaylıklardan yararlanan birçok esnaf için hem vergisel hem de muhasebesel açıdan yeni yükümlülükleri beraberinde getiriyor. 1 Ocak 2026 itibarıyla yürürlüğe girecek bu değişiklik, esnafların kayıt düzeninden beyan süreçlerine kadar pek çok alanda daha disiplinli ve kapsamlı bir yapıya geçmesini zorunlu kılıyor.

Yeni Düzenleme ile Birlikte Neler Değişecek?

Yeni düzenleme, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin önemli bir kısmını gerçek usule taşıyarak vergisel yükümlülükleri genişletiyor. Basit usulün sağladığı KDV muafiyeti, defter tutmama ve geçici vergi vermeme gibi avantajlar sona ererken, gerçek usulde geçerli olan daha detaylı bir vergilendirme sistemi devreye giriyor.

Bu geçişle birlikte esnaflar; daha düzenli kayıt tutmak, gelir ve giderlerini belgelemek ve yıl boyunca farklı beyanname türleriyle vergi idaresine karşı sorumluluklarını yerine getirmek durumunda kalacak.

Yeni Vergi Düzenlemesi Kimleri Etkileyecek?

1 Ocak 2026 itibarıyla, büyükşehir statüsündeki illerde ve nüfusu 30 binin üzerindeki ilçelerde faaliyet gösteren birçok esnaf bu düzenlemeden doğrudan etkilenecek. Özellikle aşağıdaki faaliyet gruplarında yer alan işletmeler gerçek usule geçmek zorunda kalabilecek:

• Emtia alım-satımı yapan esnaflar

• Lokanta, kafe, pastane gibi yeme-içme işletmeleri

• Berber, kuaför ve güzellik salonları

• Motorlu taşıt bakım ve onarım işletmeleri

• Küçük marketler, bakkallar, manavlar

• Tuhafiye, kırtasiye, oyuncakçı gibi perakende işletmeleri

• Zanaat ve el işi atölyeleri (terzi, marangoz, demirci vb.)

Bu işletmeler, faaliyetlerini sürdürürken artık daha kurumsal bir mali yapı içerisinde hareket etmek zorunda kalacak.

Basit Usul ve Gerçek Usul Arasındaki Farklar Nelerdir?

Basit usul ile gerçek usul arasındaki farklar, esnafın günlük işleyişini doğrudan etkileyen önemli unsurlardır.

Basit usulde vergilendirilen mükellefler KDV ödemez, geçici vergi vermez ve ayrıntılı defter tutma yükümlülüğüne sahip değildir. Gerçek usulde ise KDV aylık olarak beyan edilir, geçici vergi üçer aylık dönemlerde verilir ve gelir-gider kayıtlarının detaylı şekilde tutulması zorunludur.

Ayrıca basit usulde POS veya yazar kasa kullanımı zorunlu değilken, gerçek usulde ÖKC (yazar kasa POS) kullanımı temel yükümlülüklerden biri haline gelmektedir.

POS Cihazı Kullanımı Zorunlu Hale Geliyor

Gerçek usule geçişle birlikte, düzenleme kapsamında yer alan esnaflar için ÖKC veya ilgili tebliğlere uygun POS cihazı kullanımı zorunlu olacak. Bu uygulama ile;

• Tüm satış işlemleri elektronik ortamda kayıt altına alınacak,

• Beyan edilen gelir ile fiili satışlar arasındaki uyum artırılacak,

• Vergi denetimleri daha hızlı ve sağlıklı şekilde yapılabilecek.

POS zorunluluğu, kayıt dışılığın azaltılması ve şeffaflığın artırılması açısından önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.

Basit Usulden Gerçek Usule Nasıl Geçilir?

Basit usulden gerçek usule geçiş, bu düzenleme kapsamında isteğe bağlı bir tercih değil, şartların kaybedilmesine bağlı olarak otomatik gerçekleşen bir süreçtir.

Basit usule tabi olma kriterlerinden herhangi biri takvim yılı içinde kaybedildiğinde, mükellef ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilmeye başlanır. Bu geçiş için ayrıca vergi dairesine başvuru yapılmasına gerek bulunmaz.

Yeni işe başlayan mükellefler ise faaliyet türleri basit usule uygun değilse, işe başlama tarihinden itibaren doğrudan gerçek usule tabi olur.

Yeni Vergi Düzenlemesi Kimleri Kapsamıyor?

Yapılan düzenleme her esnafı kapsamamaktadır. Buna göre;

• Büyükşehir statüsünde olmayan illerde faaliyet gösterenler,

• Büyükşehir belediyesi sınırları içinde olmakla birlikte nüfusu 30 binin altında kalan ilçelerdeki esnaflar,

• Sadece pazarda tezgâh açarak, seyyar veya gezici şekilde satış yapanlar

basit usulde vergilendirilmeye devam edebilecek ve gerçek usule geçmek zorunda olmayacaktır.

2026’da Daha Sıkı Bir Takip

Basit usulden gerçek usule geçiş, esnaf için yalnızca vergisel değil, aynı zamanda operasyonel ve dijital bir dönüşümü de beraberinde getiriyor. Elektronik belge kullanımı, düzenli muhasebe takibi ve daha sık beyan süreçleri, işletmelerin mali yapısını daha şeffaf ve denetlenebilir hale getiriyor.

Bu sürecin doğru yönetilmesi, hem ceza risklerinin önlenmesi hem de işletmenin sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşıyor. 2026’ya girerken esnafların muhasebecileriyle birlikte durumlarını değerlendirmeleri ve yeni döneme hazırlıklı olmaları kritik bir gereklilik haline geliyor.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Basit usulden gerçek usule geçiş ne zaman başlayacak?

Basit usulden gerçek usule geçiş, 1 Ocak 2026 tarihi itibarıyla başlayacaktır. Bu tarihten sonra düzenleme kapsamına giren mükellefler gerçek usulde vergilendirilecektir.

Basit usulden gerçek usule geçiş isteğe bağlı mı?

Hayır. Basit usul şartlarının kaybedilmesi halinde gerçek usule geçiş zorunlu ve otomatik olarak gerçekleşir. Mükellefin ayrıca başvuru yapmasına gerek bulunmaz.

Hangi esnaflar gerçek usule geçmek zorunda?

Büyükşehirlerde ve nüfusu 30 binin üzerindeki ilçelerde faaliyet gösteren, basit usul şartlarını kaybeden esnaflar gerçek usule geçmek zorundadır.

Gerçek usule geçen esnaf KDV mükellefi olur mu?

Evet. Gerçek usule geçen esnaflar aylık KDV beyannamesi vermek ve tahakkuk eden KDV’yi ödemekle yükümlüdür.

Geçici vergi yükümlülüğü başlayacak mı?

Evet. Basit usulde geçici vergi bulunmazken, gerçek usulde 3 aylık dönemler halinde geçici vergi beyanı zorunludur.

Gerçek usule geçen esnaflar defter tutmak zorunda mı?

Evet. Gerçek usule geçen mükellefler, faaliyetlerine göre işletme defteri veya bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.

POS veya yazar kasa kullanımı zorunlu mu?

Evet. Gerçek usule geçen mükellefler için ÖKC (yazar kasa POS) veya ilgili Vergi Usul Kanunu Tebliğlerine uygun POS cihazı kullanımı zorunludur.

Basit usulden çıkan esnaf e-Fatura veya e-Arşiv Fatura kullanacak mı?

Gerçek usule geçişle birlikte, faaliyet türü ve ciro durumuna göre e-Arşiv Fatura ve e-Fatura uygulamalarına dahil olma yükümlülüğü doğabilir.

Büyükşehirde olup nüfusu 30 binin altındaki ilçelerde faaliyet gösterenler etkilenir mi?

Hayır. TÜİK verilerine göre nüfusu 30 binin altında kalan ilçelerde faaliyet gösteren esnaflar bu düzenleme kapsamında gerçek usule geçmek zorunda değildir.

Pazarda tezgâh açan veya seyyar satış yapanlar gerçek usule geçecek mi?

Hayır. Seyyar, gezici veya sadece pazarda satış yapan mükellefler düzenleme kapsamı dışında tutulmaktadır.

Gerçek usule geçiş için vergi dairesine dilekçe vermek gerekir mi?

Hayır. Şartların kaybedilmesi halinde geçiş kendiliğinden gerçekleşir. Ancak yeni yükümlülükler için muhasebe kayıtlarının güncellenmesi gerekir.

Geçiş sürecinde ceza riski var mı?

Evet. KDV, geçici vergi, defter tutma ve POS kullanımı gibi yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmemesi halinde vergi ziyaı ve usulsüzlük cezaları söz konusu olabilir.

Gerçek usule geçişte muhasebeci ile çalışmak zorunlu mu?

Yasal bir zorunluluk bulunmamakla birlikte, gerçek usulde muhasebe süreçleri daha kapsamlı olduğu için profesyonel destek alınması büyük önem taşır.

İlgili yazımızı okuyabilirsiniz; Basit Usul Vergilendirme ve İşletmeler İçin Önemi