Avans Kâr Payı Dağıtımı Nasıl Yapılır ve Muhasebe Kayıtları Nasıl Olmalıdır?

Şirketlerin dönem sonunu beklemeden, ara dönem finansal tablolarına göre elde ettikleri kârı ortaklarına dağıtması, iş dünyasında sıklıkla başvurulan bir finansal araçtır. Nakit akışını yönetmek ve ortakların beklentilerini karşılamak adına önemli bir adım olan bu süreç, "avans kâr payı dağıtımı" olarak adlandırılır. Peki, bu dağıtımın hukuki ve muhasebesel çerçevesi nedir? Avans kâr payı dağıtımı muhasebe kayıtları nasıl yapılır ve nelere dikkat edilmelidir? Bu yazımızda, avans kâr payı dağıtımına dair tüm merak edilenleri detaylı bir şekilde ele alacağız.
Avans Kâr Payı Nedir?
Avans kâr payı, şirketlerin hesap dönemi sonunda oluşacak net dönem kârını beklemeden, üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolarına göre hesaplanan kârları üzerinden ortaklarına yaptıkları ön ödemedir. Esasen, yıl sonunda dağıtılması muhtemel olan kâr payına mahsuben bir avans ödemesidir. Bu uygulama, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili tebliğler ile düzenlenmiştir. "Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ" bu konudaki en temel düzenleyici metindir ve sürecin tüm adımlarını belirler.
Peki, avans payı ne demek? Avans payı, avans kâr payı ile aynı anlama gelir. Şirket ortağının, dönem sonu kârından alacağı paya karşılık olarak yıl içinde aldığı ön ödemeyi ifade eder. Bu, şirketin likidite durumunu ve ortakların nakit ihtiyacını dengeleyen stratejik bir hamledir.
Avans Kâr Payı Dağıtımının Şartları ve Süreci
Bir şirketin avans kâr payı dağıtabilmesi için belirli şartları yerine getirmesi gerekmektedir. Bu şartların başında, şirketin genel kurulunun bu yönde bir karar alması gelir. İşte adım adım süreç:
Genel Kurul Kararı: Avans kâr payı dağıtımı için ilk ve en önemli adım, şirket genel kurulunun toplanarak bu yönde bir karar almasıdır. Bu kararda, dağıtımın hangi ara döneme ait olduğu, dağıtılacak avans tutarı ve ödeme takvimi gibi detaylar yer almalıdır. Bir avans kâr payı dağıtımı genel kurul karar örneği incelenerek, kararın usulüne uygun şekilde hazırlanması sağlanmalıdır.
Ara Dönem Finansal Tabloları: Dağıtıma esas alınacak kârın, ilgili ara dönem (3, 6 veya 9 aylık) için Türkiye Muhasebe Standartları'na (TMS) uygun olarak hazırlanmış ve bağımsız denetimden geçmiş (denetime tabi şirketler için) finansal tablolara göre belirlenmesi zorunludur.
Kârın Hesaplanması: Ara dönem kârından geçmiş yıl zararları, vergi ve diğer yasal yükümlülükler düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden dağıtım yapılabilir.
Stopaj Yükümlülüğü: Dağıtılan avans kâr payı üzerinden, ödemenin yapıldığı tarihte Gelir Vergisi Kanunu'nun ilgili maddeleri uyarınca avans kâr payı dağıtımı stopaj hesaplanmalı ve muhtasar beyanname ile beyan edilip ödenmelidir.
Avans Kâr Payları Hangi Hesapta İzlenir?
Muhasebe sistematiği açısından avans kâr paylarının doğru hesaplarda takip edilmesi büyük önem taşır. Ödeme yapıldığında, bu tutarlar doğrudan bir gider hesabı yerine bilançonun aktifinde yer alan bir alacak hesabında izlenir.
Genellikle kullanılan hesap "232. İştiraklerden Alacaklar" veya "131. Ortaklardan Alacaklar" hesabıdır. Avans kâr payı ortaklara ödendiğinde bu hesaplara borç kaydedilir. Dönem sonunda kesinleşen kâr dağıtımı kararı alındığında ise bu hesap, "570. Geçmiş Yıllar Kârları" hesabından yapılacak mahsuplaşma ile kapatılır. Bu sayede, dönem içinde yapılan avans ödemesinin, dönem sonu kârından düşüldüğü net bir şekilde muhasebe kayıtlarında görülür.
Avans Kâr Payı Dağıtımı Muhasebe Kayıtları:
Avans kâr payı dağıtımı muhasebe kayıtları, sürecin en kritik noktalarından biridir. Gelin, bir avans kâr payı dağıtımı örnek uygulaması üzerinden bu kayıtları inceleyelim.
Örnek: XYZ A.Ş., 2025 yılı altı aylık ara dönem bilançosuna göre 500.000 TL kâr elde etmiştir. Genel kurul kararıyla bu kârın 200.000 TL'sini avans kâr payı olarak dağıtma kararı almıştır. Stopaj oranı %10 olarak varsayılmıştır.
1. Avans Kâr Payı Tahakkuk ve Ödeme Kaydı:
Genel kurul kararına istinaden avans kâr payı tahakkuk ettirildiğinde ve ortaklara ödendiğinde yapılacak kayıt:
Hesap Kodu | Hesap Adı | Borç | Alacak |
---|---|---|---|
131 | ORTAKLARDAN ALACAKLAR | 200.000 TL | |
(Ortak A: 100.000 TL) | |||
(Ortak B: 100.000 TL) | |||
102 | BANKALAR | 180.000 TL | |
360 | ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR | 20.000 TL | |
(Gelir Vergisi Stopajı: 200.000 × %10) |
Bu kayıtla, ortaklara net 180.000 TL ödeme yapılmış, 20.000 TL vergi kesintisi (stopaj) tahakkuk ettirilmiş ve ortaklara ödenen 200.000 TL brüt tutar, onlardan bir alacak olarak kaydedilmiştir.
2. Dönem Sonu Kâr Dağıtımı ve Mahsup Kaydı:
Yıl sonunda şirketin 600.000 TL net dönem kârı elde ettiğini ve bu kârın dağıtımına karar verildiğini varsayalım.
Öncelikle dönem sonu kârı "Geçmiş Yıllar Kârları" hesabına aktarılır:
Hesap Kodu | Hesap Adı | Borç | Alacak |
---|---|---|---|
590 | DÖNEM NET KÂRI | 600.000 TL | |
570 | GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI | 600.000 TL |
Avans Kâr Payı Dağıtımı Nasıl Yapılır ve Muhasebe Kayıtları Nasıl Olmalıdır?
Şirketlerin dönem sonunu beklemeden, ara dönem finansal tablolarına göre elde ettikleri kârı ortaklarına dağıtması, iş dünyasında sıklıkla başvurulan bir finansal araçtır. Nakit akışını yönetmek ve ortakların beklentilerini karşılamak adına önemli bir adım olan bu süreç, "avans kâr payı dağıtımı" olarak adlandırılır. Peki, bu dağıtımın hukuki ve muhasebesel çerçevesi nedir? Avans kâr payı dağıtımı muhasebe kayıtları nasıl yapılır ve nelere dikkat edilmelidir? Bu yazımızda, avans kâr payı dağıtımına dair tüm merak edilenleri detaylı bir şekilde ele alacağız.
Avans Kâr Payı Nedir?
Avans kâr payı, şirketlerin hesap dönemi sonunda oluşacak net dönem kârını beklemeden, üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolarına göre hesaplanan kârları üzerinden ortaklarına yaptıkları ön ödemedir. Esasen, yıl sonunda dağıtılması muhtemel olan kâr payına mahsuben bir avans ödemesidir. Bu uygulama, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili tebliğler ile düzenlenmiştir. "Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ" bu konudaki en temel düzenleyici metindir ve sürecin tüm adımlarını belirler.
Peki, avans payı ne demek? Avans payı, avans kâr payı ile aynı anlama gelir. Şirket ortağının, dönem sonu kârından alacağı paya karşılık olarak yıl içinde aldığı ön ödemeyi ifade eder. Bu, şirketin likidite durumunu ve ortakların nakit ihtiyacını dengeleyen stratejik bir hamledir.
Avans Kâr Payı Dağıtımının Şartları ve Süreci
Bir şirketin avans kâr payı dağıtabilmesi için belirli şartları yerine getirmesi gerekmektedir. Bu şartların başında, şirketin genel kurulunun bu yönde bir karar alması gelir. İşte adım adım süreç:
Genel Kurul Kararı: Avans kâr payı dağıtımı için ilk ve en önemli adım, şirket genel kurulunun toplanarak bu yönde bir karar almasıdır. Bu kararda, dağıtımın hangi ara döneme ait olduğu, dağıtılacak avans tutarı ve ödeme takvimi gibi detaylar yer almalıdır. Bir avans kâr payı dağıtımı genel kurul karar örneği incelenerek, kararın usulüne uygun şekilde hazırlanması sağlanmalıdır.
Ara Dönem Finansal Tabloları: Dağıtıma esas alınacak kârın, ilgili ara dönem (3, 6 veya 9 aylık) için Türkiye Muhasebe Standartları'na (TMS) uygun olarak hazırlanmış ve bağımsız denetimden geçmiş (denetime tabi şirketler için) finansal tablolara göre belirlenmesi zorunludur.
Kârın Hesaplanması: Ara dönem kârından geçmiş yıl zararları, vergi ve diğer yasal yükümlülükler düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden dağıtım yapılabilir.
Stopaj Yükümlülüğü: Dağıtılan avans kâr payı üzerinden, ödemenin yapıldığı tarihte Gelir Vergisi Kanunu'nun ilgili maddeleri uyarınca avans kâr payı dağıtımı stopaj hesaplanmalı ve muhtasar beyanname ile beyan edilip ödenmelidir.
Avans Kâr Payları Hangi Hesapta İzlenir?
Muhasebe sistematiği açısından avans kâr paylarının doğru hesaplarda takip edilmesi büyük önem taşır. Ödeme yapıldığında, bu tutarlar doğrudan bir gider hesabı yerine bilançonun aktifinde yer alan bir alacak hesabında izlenir.
Genellikle kullanılan hesap "232. İştiraklerden Alacaklar" veya "131. Ortaklardan Alacaklar" hesabıdır. Avans kâr payı ortaklara ödendiğinde bu hesaplara borç kaydedilir. Dönem sonunda kesinleşen kâr dağıtımı kararı alındığında ise bu hesap, "570. Geçmiş Yıllar Kârları" hesabından yapılacak mahsuplaşma ile kapatılır. Bu sayede, dönem içinde yapılan avans ödemesinin, dönem sonu kârından düşüldüğü net bir şekilde muhasebe kayıtlarında görülür.
Avans Kâr Payı Dağıtımı Muhasebe Kayıtları: Örnek Uygulama
Avans kâr payı dağıtımı muhasebe kayıtları, sürecin en kritik noktalarından biridir. Gelin, bir avans kâr payı dağıtımı örnek uygulaması üzerinden bu kayıtları inceleyelim.
Örnek: XYZ A.Ş., 2025 yılı altı aylık ara dönem bilançosuna göre 500.000 TL kâr elde etmiştir. Genel kurul kararıyla bu kârın 200.000 TL'sini avans kâr payı olarak dağıtma kararı almıştır. Stopaj oranı %10 olarak varsayılmıştır.
1. Avans Kâr Payı Tahakkuk ve Ödeme Kaydı:
Genel kurul kararına istinaden avans kâr payı tahakkuk ettirildiğinde ve ortaklara ödendiğinde yapılacak kayıt:
Hesap Kodu | Hesap Adı | Borç | Alacak |
131 | ORTAKLARDAN ALACAKLAR | 200.000 TL | |
(Ortak A: 100.000 TL) | |||
(Ortak B: 100.000 TL) | |||
102. BANKALAR | 180.000 TL | ||
360. ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR | 20.000 TL | ||
(Gelir Vergisi Stopajı: 200.000 * %10) |
E-Tablolar'a aktar
Bu kayıtla, ortaklara net 180.000 TL ödeme yapılmış, 20.000 TL vergi kesintisi (stopaj) tahakkuk ettirilmiş ve ortaklara ödenen 200.000 TL brüt tutar, onlardan bir alacak olarak kaydedilmiştir.
2. Dönem Sonu Kâr Dağıtımı ve Mahsup Kaydı:
Yıl sonunda şirketin 600.000 TL net dönem kârı elde ettiğini ve bu kârın dağıtımına karar verildiğini varsayalım.
Öncelikle dönem sonu kârı "Geçmiş Yıllar Kârları" hesabına aktarılır:
Hesap Kodu | Hesap Adı | Borç | Alacak |
590 | DÖNEM NET KÂRI | 600.000 TL | |
570. GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI | 600.000 TL |
Daha sonra kâr dağıtım kararına istinaden mahsup işlemi yapılır:
Hesap Kodu | Hesap Adı | Borç | Alacak |
---|---|---|---|
570 | GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI | 200.000 TL | |
131 | ORTAKLARDAN ALACAKLAR | 200.000 TL |
Bu kayıtla, dönem içinde avans olarak ödenen ve "Ortaklardan Alacaklar" hesabında takip edilen tutar, dönem sonunda dağıtılan kârdan mahsup edilerek hesap kapatılmış olur.
Benzer bir mantık, katılım bankalarından elde edilen gelirler için yapılan banka kar payı muhasebe kaydı işlemlerinde de geçerlidir. Elde edilen kâr payı gelir olarak kaydedilirken, ilgili vergisel yükümlülükler de muhasebeleştirilir.
Avans Kâr Payı Hesaplama Tablosu
Aşağıda, avans kâr payı dağıtım sürecini özetleyen basit bir avans kâr payı dağıtımı hesaplama tablosu örneği yer almaktadır:
Açıklama | Tutar |
---|---|
Ara Dönem Kârı (Örn: 6 Aylık) | 500.000 TL |
(–) Geçmiş Yıl Zararları | (50.000 TL) |
(–) Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları | (100.000 TL) |
Dağıtıma Esas Avans Kâr Payı Tutarı | 350.000 TL |
Genel Kurul Kararı ile Dağıtılacak Tutar | 200.000 TL |
(–) Gelir Vergisi Stopajı (%10) | (20.000 TL) |
Ortaklara Ödenecek Net Tutar | 180.000 TL |
Avans Kâr Payı Ne Zaman Beyan Edilir?
Avans kâr payı dağıtımında en çok karıştırılan konulardan biri de beyan zamanıdır. Dağıtılan avans kâr payı üzerinden kesilen stopaj, ödemenin yapıldığı ayı takip eden ayın 26. gününe kadar muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile beyan edilip ödenmelidir.
Ortaklar açısından ise, elde edilen bu gelir, avansın alındığı yılın değil, kâr dağıtımının yapıldığı (yani ana sözleşmeye göre dönem sonu kârının dağıtıldığı) yılın geliri olarak kabul edilir ve o yılın gelir vergisi beyannamesine dahil edilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken, elde edilen kâr payının yarısının gelir vergisinden istisna olduğudur.
Sonuç olarak, avans kâr payı dağıtımı, şirketlere ve ortaklarına önemli bir finansal esneklik sunmaktadır. Ancak bu sürecin, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili tebliğlere uygun olarak, doğru genel kurul kararları ve titiz muhasebe kayıtları ile yürütülmesi, ileride karşılaşılabilecek hukuki ve vergisel riskleri ortadan kaldırmak için hayati önem taşımaktadır.